Ψωμί, παιδεία, φα-τσο-μπούκι

Συντηρούσε τη μητέρα του, έναν άρρωστο θείο και τα αδέρφια του. Πλήρωνε το πανεπιστήμιο της μίας του αδερφής. Και ήταν άνεργος. Κάθε του αίτηση για δουλειά είχε πέσει στο κενό, μέχρι και ο στρατός τον είχε απορρίψει. Σε μια περιοχή που μαστίζεται από τη διαφθορά και η ανεργία ανέρχεται στο 30%, τα 3 ευρώ που έβγαζε καθημερινά πουλώντας την πραμάτειά του στους δρόμους, ήταν μια κάποια λύση. Τον είχαν διώξει αρκετές φορές, κάποιες άλλες του είχαν κατασχέσει τα φρούτα και τα λαχανικά - δεν είχε άδεια του έλεγαν και εκείνος δεν είχε χρήματα να τους λαδώσει. Εκείνη τη μέρα όμως το παράκαναν. Μια αστυνομικός τον χαστούκισε, τον έφτυσε, του έφερε τούμπα το καρότσι, τον έριξε κάτω και με τη βοήθεια δύο συναδέλφων της, τον πλάκωσαν στο ξύλο. Είπε θα διαμαρτυρηθεί και κίνησε προς το δημαρχείο. Του έκλεισαν την πόρτα. Απείλησε πως θα αυτοπυρποληθεί. Παρέμεινε κλειστή. Την 17η μέρα του περσινού Δεκέμβρη, ο Μοχάμεντ Μπουαζίζι περιλούστηκε με βενζίνη έξω από το δημαρχείο της μικρής πόλης Σίντι Μπουζίντ και στις 11:30 το πρωί άναψε ένα σπίρτο. Το σπίρτο που θα έτρεπε σε φυγή έναν δικτάτορα.

Ο θάνατος του μικροπωλητή αναρτήθηκε σαν διακοσμητικό στη σάρισα της αγανάκτησης ενός ολόκληρου λαού, την οποία κάρφωσε τις σάρκες ενός σάπιου κατεστημένου. Στην αρχή βέβαια ήταν μόλις κάποιες δεκάδες κόσμου που διαδήλωναν στην Σίντι Μπουζίντ, μα μόλις άρχισαν οι συλλήψεις και οι γκλομπιές, τα βίντεο βίας που διαμοιράζονταν μεταξύ ανώνυμων φίλων στο facebook μετέτρεψαν μια τοπική έκρηξη σε κίνημα. Από τις εξαθλιωμένες Τυνησιακές επαρχίες ως τις πλατείες της Τύνιδας, ο κόσμος έδινε ραντεβού μέσα από το Twitter για ξεσηκωμό ενάντια στη μαφιόζικη κλίκα του Μπεν Αλί. Λιγότερο από ένα μήνα από την αυτοπυρπόληση του Μπουαζίζι, ο δικτάτορας τρεπόταν σε φυγή. Και η Δύση δεν παρέλειψε να ευλογήσει τα γένια της, βαφτίζοντάς την «Επανάσταση του facebook».

Χωρίς μάλιστα να έχει μεγάλο άδικο, μέσα στην υποκρισία της. Γιατί μπορεί το Μάη του ’68 οι Γάλλοι να μη διέθεταν καν κινητά τηλέφωνα, διέθεταν όμως ολάνοιχτους άλλους δίαυλους σκέψης και επικοινωνίας. Δίαυλους αμοντάριστους, που με τον καιρό τους στένεψε ο σύγχρονος δυτικός πολιτισμός της τηλεοπτικής αποχαύνωσης, της κοινωνικής απάθειας, της μαζικής αυθυποβολής και της υποταγμένης κριτικής σκέψης. Γιατί όσο και αν αρέσκεται να αυτοχαϊδεύεται για τα επικοινωνιακά διαδικτυακά της επιτεύγματα, η Δύση παραλείπει να προσθέσει ότι αυτά κατέληξαν να αποτελούν το μόνο ελεύθερο πεδίο διακίνησης ιδεών. Εξαιτίας της. Παραλείπει επίσης να υποσημειώσει, ότι η ελευθερία του μέσου επιτεύχθηκε με την αποκλειστική πρωτοβουλία των χρηστών του, μιας και δεν υπήρξε ποτέ το πρωτεύον κίνητρο της δημιουργίας του. Όπως επίσης παραλείπει να τονίσει, ότι η ελευθερία αυτή θα είναι διαθέσιμη μόνο όπου τη συμφέρει και για όσο καιρό δεν θα βρίσκει αποτελεσματικούς τρόπους να τη χαλιναγωγήσει.

Επιστροφή στην Τυνησία, δύο χρόνια νωρίτερα, λίγο πριν τις εκλογές. YouTube, μπλογκς και δεκάδες ιστοσελίδες αντιφρονούσας ιδεολογίας έχουν κλειδωθεί από το καθεστώς του Μπεν Αλί. Στις 18 Αυγούστου του 2008, η επιχείρηση φίμωσης θα χτυπήσει και το facebook. Ο κόσμος εξοργίζεται, αντιδρά. Φοβούμενος τα χειρότερα, ο ίδιος ο δικτάτορας θα δώσει την εντολή για την επαναλειτουργία του δύο εβδομάδες αργότερα. Ήταν και αυτό ένα σημάδι των καιρών που έπονταν. Κάπου βέβαια ανάμεσα στο χάος του διαδικτύου, κάποιες φωνές βοώντων εν τη ερήμω, προσπαθούσαν να ξεμπροστιάσουν την απάθεια με την οποία είχαν αντιμετωπίσει τη φίμωσή τους οι κολοσσοί facebook και YouTube. Αντί να παρακάμψουν τους περιορισμούς, είχαν προτιμήσει να μπουν κάτω από τα σκεπάσματα μαζί με το καθεστώς σε έναν σφιχτό εναγκαλισμό αδράνειας. Υπό άλλες συνθήκες, υπό άλλα καθεστώτα, θα δρούσαν και θα έσκουζαν για δικαιώματα έκφρασης και ελευθερίας του λόγου. Όπως η Google στην Κίνα λόγου χάρη, η οποία αθετώντας τις αρχικές συμφωνίες με το καθεστώς, ήρε τους περιορισμούς στη μηχανή αναζήτησής της. Άλλα συμφέροντα, άλλες πολιτικές ατζέντες…

Μπορεί βέβαια το facebook να μην αντέδρασε για να προασπίσει τα συμφέροντα των χρηστών του, αντέδρασαν όμως οι χρήστες. Το τραγικό της ιστορίας δεν είναι ότι σε μια κοινωνία όπως αυτή της Τυνησίας το facebook ήταν το τελευταίο προπύργιο ελευθερίας. Το τραγικό είναι ότι οι Τυνήσιοι περίμεναν να συληθεί αυτό τους το τελευταίο προπύργιο για να αντιδράσουν. Και εμείς, με τα καθεστώτα τα πιο φιλελεύθερα, τα πιο δημοκρατικά, πόσο πιο τραγικοί γινόμαστε που κατηφορίζουμε το ίδιο μονοπάτι και δεν μας ενοχλεί η κλίση του. Οι τοίχοι περισφίγγουν ολοένα και περισσότερο και τους κοιτάμε, περιμένοντας να αρχίσουν να μας συνθλίβουν για να ξεσηκωθούμε. Τον Μάη του ’68, δεν θα περιμέναμε τόσο.

Και για υστερόγραφο, κάποια τυχαία στοιχεία:

    - Το 2006 με πρωτοβουλία των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας και τη συμμετοχή όλων των Δυτικών χωρών, ξεκίνησαν οι συνομιλίες για τη δημιουργία του ACTA - του Εμπορικού Συμφώνου Κατά της Πλαστογραφίας. Το Σύμφωνο που βρίσκεται στα τελικά στάδια διαπραγμάτευσης, θα λειτουργεί έξω από τα πλαίσια θεσμών όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου και τα Ηνωμένα Έθνη. Οι συμμετέχουσες χώρες θα έχουν το δικαίωμα μεταξύ άλλων να ελέγχουν το περιεχόμενο όλων των ηλεκτρονικών συσκευών στα αεροδρόμια, προς αναζήτηση παράνομα κατεβασμένων αρχείων. Οι προσωπικοί μας υπολογιστές θα πάψουν να είναι και τόσο προσωπικοί. 
 

  - Το Μάιο του 2010 μετά από Γερμανική εισαγγελική έρευνα, η Google αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι είχε συλλέξει «κατά λάθος» ηλεκτρονικά στοιχεία από ασύρματα δίκτυα σε περισσότερες από 30 χώρες. Και οι ενδιαφερόμενοι δεν έμαθαν απλά τι βίντεο βλέπαμε στο YouTube, αλλά και το πώς μοιάζει η πολυκατοικία στην οποία τα βλέπαμε - όλα χάρη στην Google Street View.

  - Κατά τη διάρκεια της λαϊκής εξέγερσης στην Αίγυπτο, το καθεστώς Μουμπάρακ διέκοψε κάθε πρόσβαση στο ίντερνετ. Με αυτή του την κίνηση, η Αίγυπτος έγινε η δεύτερη χώρα που εφαρμόζει μέτρο πλήρους απαγόρευσης μετά τη Βόρειο Κορέα, στους πολίτες της οποίας δεν έχει επιτραπεί ποτέ η πρόσβαση στο διαδίκτυο. Σίγουρα όμως κάτι θα σημαίνει «τουίτ» στη γλώσσα τους. 

  - Η Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας που ιδρύθηκε στις ΗΠΑ ως αντίδραση στις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001, άρχισε πρόσφατα να κατάσχει διευθύνσεις ιστοσελίδων που φιλοξενούσαν λινκς για την παρακολούθηση ζωντανών αθλητικών αναμετρήσεων. Ο Μπιν Λάντεν μπορεί να κυκλοφορεί ακόμα ελεύθερος, τουλάχιστον όμως σωθήκαμε από τη μασονία του μπάσκετ.

  - Μετά τις δημοσιεύσεις απόρρητων εγγράφων για το Αφγανιστάν και διπλωματικών εγγράφων από Αμερικάνικες πρεσβείες ανά τον κόσμο, μια σειρά εταιρειών διέκοψαν την παροχή των υπηρεσιών τους στο WikiLeaks. Ανάμεσά τους οι Paypal, Moneybookers, Amazon, EveryDNS, MasterCard, Visa, Bank of America. Για το WikiLeaks όμως, μια άλλη φορά…