Blog Wars - Σινεμά το Ελληνικόν

Δύο άσχημα έχουν οι  προεγκρίσεις στα σχόλια των αναγνωστών. Όσο και αν δεν το θέλεις, πάντα καταλήγεις να αυτολογοκρίνεσαι μην τύχει και θίξεις άθελά σου κάποιον συνομιλητή, πόσο μάλλον τον συγγραφέα ενός κειμένου. Ακόμα χειρότερα γίνονται τα πράγματα δε, όταν βλέπεις μια απάντησή σου λογοκρίνεται εξαιτίας μιας παρανόησης - ακόμα και όταν απλά προσπαθείς να υπερασπιστείς με επιχειρήματα και κόσμιο τρόπο τις απόψεις σου ενώ έχεις δεχτεί φραστική επίθεση. Το τελευταίο μου συνέβη στο μπλογκ της αγαπημένης φίλης ephee, το οποίο παρακολουθώ ανελλιπώς μιας και εκτιμώ τόσο το χιούμορ, όσο και τις απόψεις της. Μετά από το συγκεκριμένο περιστατικό είχα αποφασίσει να μην ξαναμπώ στον κόπο να σχολιάσω στο χώρο της προς αποφυγή περαιτέρω παρεξηγήσεων, ωστόσο το τελευταίο της κείμενό με τίτλο «Τα ζόμπι είναι εδώ» με θέμα κάποιες ταινίες του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου με τσίγκλησε. Και σκέφτηκα: Υπάρχει κάποιος χώρος που μπορώ να παραθέσω τις απόψεις μου χωρίς το φόβο μήπως χαραμίσω το χρόνο συγγραφής μου; Βλάκα, υπάρχει! Και μάλιστα χωρίς περιορισμό στον αριθμό λέξεων. Για πρώτη και τελευταία φορά, ξεδιπλώνω το σεντονάκι μου σε μορφή απάντησης. I brought it on...

Οι ταινίες του Δαλιανίδη, της Βούρτση και του Βέγγου δεν γίνονταν ανάρπαστες επειδή δεν τις αμφισβητούσε το κοινό λόγω έλλειψης παιδείας. Ο κινηματογράφος σε μια εποχή όπου δεν υπήρχε τηλεόραση, ήταν μια φτηνή - και για πολύ κόσμο η μόνη - πηγή διασκέδασης. Αυτός και το ποδόσφαιρο. Οι μουσικές σφήνες με τις φίρμες της εποχής που υπάρχουν στην πλειοψηφία των ‘60s/‘70s ταινιών και σήμερα προσπερνάμε πηγαίνοντας για κατούρημα όταν τις δείχνει η τηλεόραση, έμπαιναν με σκοπό να προσφέρουν στον λαουτζίκο την ψευδαίσθηση ότι διασκεδάζει στα μπουζούκια όπως τα φραγκάτα αφεντικά του. Για τον ίδιο λόγο, πολλές φέρνουν περισσότερο σε θεατρικές παραστάσεις παρά σε σινεμά - τυχαία μπορώ να αναφέρω τα υπέροχα «Κίτρινα Γάντια» ή το ανυπέρβλητο «Της Κακομοίρας» που κάλλιστα θα μπορούσαν να ήταν θεατρικά έργα, με τη χρήση όχι περισσότερων από δύο  σκηνικών. Ο κόσμος έφευγε με την αίσθηση ότι είδε τους μεγαλοηθοποιούς της εποχής σε μια μαγνητοσκοπημένη θεατρική παράσταση. Στο σύνολό του όμως, το σινεμά εκείνης της γενιάς ήταν η τηλεόραση της δικής μας. Έτσι μαζί με κάποιες πολύ καλές ταινίες που αναμφίβολα παρήγαγε στην άνθισή του ο Ελληνικός Κινηματογράφος, έκοψαν χιλιάδες εισιτήρια και εκτρώματα των εκτρωμάτων - όπως σαρώνουν στην τηλεθέαση οι σαπουνόπερες και οι σαχλοκωμικές σειρές.

Το δυστύχημα ωστόσο, είναι ότι το ελληνικό κοινό ταυτίστηκε με τη νοοτροπία αυτή και όταν πηγαίνει σινεμά απλά θέλει να δει τηλεόραση σε μεγαλύτερες διαστάσεις και απούσας της τηλελογοκρισίας να κόψει μάτι κανέναν κώλο ή να ακούσει κανένα σεξουαλικό. Ακόμα μεγαλύτερο δυστύχημα είναι ότι αυτό διαιωνίζεται μέχρι σήμερα, σε μια υποτιθέμενα πλήρους παραστάσεων νέα γενιά, που όταν θα πάει να δει τον εκπληκτικό «Κυνόδοντα» θα γαμωσταυρίσει τα λεφτά που ξόδεψε επειδή δεν είδε τον Λάκη τον Γλυκούλη σε λαρτζ βερσιόν. Χαίρεται όμως σαν βλαμμένη συρρέοντας μαζικά στο «Safe Sex», αντί να καταλάβει ότι της πλάσαραν ένα προϊόν που θα μπορούσε κάλλιστα να έχει δει τζάμπα στην τηλεόραση και με φτηνότερα ποπ κορν.

Όσο για την υπόθεση που κάνεις, όχι, ο offshade δεν θα σου πει κουβέντα για τις σαβούρες του Βέγγου, μιας και τον θεωρεί τον σημαντικότερο έλληνα ηθοποιό από καταβολής κινηματογράφου. Έχει διαπρέψει σε ρόλους κάθε κινηματογραφικής έκφανσης, από την ανάλαφρη κωμωδία καταστάσεων και τη σάτιρα μέχρι το δράμα.  Ακόμα και οι χύμες που έτρωγε γυρίζοντας σουρεαλιστικές κωμωδίες τύπου «Θου Βου» και «Πολυτεχνίτης και Ερημοσπίτης», ήταν χρόνια μπροστά από τις αντίστοιχες των Airplane και Naked Gun των Zucker/Αbrahams.

Από τις ταινίες που αναφέρεις δεν έχω δει τα Hardcore και Τσίου. Για τις υπόλοιπες, αν και εκτιμώ το χιούμορ σου, μέσα στην υπερβολή σου παρασύρεσαι και ισοπεδώνεις τα πάντα.

Το «Ο Χαμένος Τα Παίρνει Όλα» είναι μια ταινία του Νικολαΐδη και σίγουρα θυμίζει τη «Γλυκιά Συμμορία», όντας το τρίτο μέρος μιας τριλογίας (μαζί με τα «Κουρέλια Τραγουδάνε Ακόμα»). Μπορεί να μην είναι το απαύγασμα της φιλμογραφίας του, ωστόσο το ότι «είναι μια ταινία του Νικολαΐδη» τα λέει όλα για μένα και επ’ ουδενί δε θα κάτσω να αναλύσω την κινηματογραφική οπτική του σκηνοθέτη. Και προς Θεού, μακριά από το Singapore Sling…

Ο «Δεκαπενταύγουστος» είναι μια καλής αισθητικής new age ελληνική παραγωγή, καμία σχέση με το ανεξάρτητο σινεμά στο οποίο υπάγονται οι υπόλοιπες (που έχω δει). Δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο, έχει όμως κάποιες πολύ καλές σεναριακές ιδέες και στιγμές, χώρια που εικονοπλαστικά είναι αψεγάδιαστο. Σε αντίθεση με το 95% των νεοελληνικών ταινιών που έχω δει, θυμάμαι 5-6 του σκηνές μετά από τόσα χρόνια. Από τον «Καλύτερό μου Φίλο» δεν θυμάμαι καμία. Από εκείνη που έπαιζε η Μακρυπούλια με τα τάπερ, ούτε καν τον τίτλο. Αν σας διασκέδασαν οι δύο τελευταίες που ανέφερα, να επιμείνετε στον Λάκη τον Γλυκούλη που έχει να σας διδάξει και κάτι.

 

Το «Σπιρτόκουτο» ήταν το βάθρο στο οποίο έπρεπε να πατήσει ο Οικονομίδης για να ωριμάσει σκηνοθετικά και να γυρίσει μια από τις καλύτερες ταινίες της 10ετίας για το ελληνικό σινεμά - την «Ψυχή Στο Στόμα». Και στις δύο η ερμηνεία του Ερρίκου Λίτση είναι από τις πειστικότερες που θυμάμαι από νεοελληνική παραγωγή, το πάθος με το οποίο υποδύεται τη σκηνή στην μπανιέρα είναι συνταρακτικό. Η ίδια η ταινία είναι μεν over the top, ωστόσο η επιλογή αυτή του σκηνοθέτη - πέρα από ένα χιουμοριστικό υπόβαθρο που επιχειρεί να προσδώσει στις δραματικές καταστάσεις που εκτυλίσσονται - έγινε για κάποιον σκοπό. Για ακόμη μία φορά ωστόσο δεν θα επιχειρήσω να εξηγήσω την οπτική του δημιουργού. Αφού η γραμμική αφήγηση είναι το φόρτε κάποιων, γιατί πριονίζουν τα νεύρα τους με τον ανεξάρτητο κινηματογράφο;

 

Τέλος, φτάσαμε και στο πολύπαθο «Πες Στην Μορφίνη Ακόμα Την Ψάχνω». Η ταινία δεν προσπαθεί να κομίσει δάφνες ως το ελληνικό Drugstore Cowboy, ούτε είναι στα μάτια μου το αριστούργημα που είδε ο Δημήτρης Δανίκας - του οποίου τα μάτια έχουν οργώσει στρέμματα περισσότερου σελουλόιντ από τα δικά μου. Διάολε, οι ερμηνείες δεν είναι καν ιδιαίτερα πειστικές, το σενάριο είναι διάτρητο παρά το βιβλίο της Τριανταφύλλου και ο Φάγκρας δεν είναι η Ρίφενσταλ του ελληνικού σινεμά. Ωστόσο είναι μια ταινία με ψυχή. Και αυτό σε κάποιες περιπτώσεις είναι αρκετό.

Και αναφερόμενος σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι το κατάλληλο σημείο να προλάβω την πιθανή απορία: «Κάτσε ρε offshade, γιατί αντιδράς τόσο υπερβολικά; Τη μάνα σου θίξαμε; Δεν έχεις καθόλου χιούμορ;» Για το τελευταίο δεν θα βάλω το χέρι μου στη φωτιά, μιας και δεν είμαι σίγουρος ότι εγκαύματα τρίτου βαθμού θα σας έπειθαν για το αντίθετο. Θα αντιστρέψω όμως το ερώτημα: Κάτσε ρε χρυσή μου κοπελιά, δεν έχεις καθόλου καρδιά; Πας και ξεσκίζεις τον κάθε Φάγκρα για να ακολουθήσει ο κάθε ανίδεος να σιγοντάρει χαρακτηρίζοντάς τον «παπάρα», μιλώντας μέσα στην άγνοιά του για εισιτήρια και εισπράξεις; Κάποιον που έχοντας ένα πάθος για την όποια τέχνη πιστεύει ότι κατέχει, υποθηκεύει τα υπάρχοντά του και ζητιανεύει δεξιά και αριστερά ώστε μαζί με μια πενιχρή κρατική επιχορηγησούλα να δει αυτό το πάθος του να παίρνει σάρκα και οστά; Που ξέρει ότι αυτό το πάθος θα το μοιραστεί με άλλους εκατό, βία διακόσιους πυροβολημένους που θα πάνε να το τιμήσουν; Που δεν έχει γίνει η πουτάνα μιας πολυεθνικής, ώστε να βάλει τους ηθοποιούς του να πίνουν πορτοκαλάδες σε όλη την ταινία σαν σκορβουτικοί και σε κάθε δεύτερο πλάνο να καδράρει και μια αφίσα της Ήβη όπως ο Καφετζόπουλος στο «Στάκαμαν»; Που αντιμετωπίζει το σινεμά ως σινεμά και όχι ως τηλεκόπια μπας και γλιτώσει κανένα έξοδο με τη βοήθεια του Mega, μπας και αποκτήσει και αυτός έναν «χορηγό επικοινωνίας» και λίγο prime time διαφημιστικό χρόνο;

Όχι λοιπόν, εγώ αυτού του τύπου είμαι διατεθειμένος να του συγχωρήσω πολλά. Επειδή παρά τα όσα στραβά του, τις όποιες ιδέες του, την όποια αισθητική του, τουλάχιστον σέβεται το μέσο που πάω να δω. Ακόμα και αν κάνει μέτριο, κακό, ή κάκιστο σινεμά όπως το «Όσο Υπάρχει Αλκοόλ» του Δημήτρη Μακρή, θα τον σεβαστώ επειδή κι εκείνος προσπάθησε να σεβαστεί εμένα. Επειδή δεν επιχείρησε να μου πουλήσει λαγούς για να θαμπωθώ από τα πετραχήλια του. Δεν μου σέρβιρε ξεκωλίδια που χορεύουν επάνω σε τραπέζια ενώ προοριζόμουν για μια ροκ συναυλία. Μπορεί η φτηνή του κιθάρα να ήταν λίγο ξεκούρδιστη και του ντράμερ να του έλειπε ένα πιατίνι λόγω αφραγκιάς, αλλά αν έπαιξαν με πάθος και ίδρωσαν να μου δώσουν μια στάλα ταλέντου, στο τέλος θα τους χειροκροτήσω. Και δεν θα αρχίσω να γιουχάρω επειδή αποδείχτηκαν υποδεέστεροι των Dream Theater.

Τέλος, μιας και πολύς ο λόγος για «σενάριο» και «υπόθεση», να θυμίσω ότι το σινεμά είναι Τέχνη. Ως τέτοια, συχνά παραβιάζει τους κανόνες συμβατικότητας, ακόμη και αυτούς που αφορούν την αφήγηση, την ίδια τη νόηση. Συχνά σε καλεί να εισέλθεις σε έναν κόσμο που διέπεται από διαφορετικούς νόμους και άλλες φορές καταστρατηγώντας τους εντελώς, αφαιρεί κάθε σταθερά με την οποία καθορίζουμε το σύμπαν γύρω μας. Άλλες φορές πάλι, προσφέρεται ως βίωμα και όχι ως σπαζοκεφαλιά που χρίζει κατανόησης. Όσο ρεαλιστική είναι η απορία «τι συμπέρανες από τη συμφωνία του Μπαχ;» άλλο τόσο είναι και η απορία «τι κατάλαβες από το Eraserhead του Lynch;» Όσο παράλογη η αναγωγή ενός πίνακα του Ρέμπραντ σε μαθηματική εξίσωση, άλλο τόσο και η επιπέδωση του Σολάρις του Ταρκόφσκι. Δυστυχώς η μεγάλη μάζα του ελληνικού κοινού, μπαίνει σε μια κινηματογραφική αίθουσα με την εντύπωση ότι έχει στο τσεπάκι του μυαλού της το πασπαρτού που θα ξεκλειδώσει κάθε νοηματική γραμμή που θα της προσφερθεί, ενώ στην πραγματικότητα δεν έχει παρά ένα κλειδάκι αλυσίδας ποδηλάτου. Στο τέλος όμως πάντα θα φταίει η κλειδαριά…